Lezing: Armoede en cultuur bij het heidevolk in het Fries-Groningse grensgebied

Spreker: Dhr. Sian Wierda

In 2018 studeerde Sian Wierda af aan de universiteit met zijn scriptie over een groepje heidedorpen tussen 1850-1900. Hij onderzocht of daar sprake was van een ‘armoedecultuur’: een levenswijze die van generatie op generatie werd doorgegeven. Strookt het beeld van vooroordelen en ellende met de werkelijkheid? Wierda zocht uit of het concept bestaansrecht had in Hamsterheide, Surhuisterveensterheide, Houtigehage, de Scheiding en de Parken. Daarvoor onderzocht hij zaken zoals analfabetisme, kindersterfte, buitenechtelijke geboorten, volksverhalen, kerkelijkheid en klassenbewustzijn.

Wierda wilde wat nuance brengen in het negatieve stereotype van de heidedorpen. Vaak wordt er geschreven over erbarmelijke spitketen, criminaliteit en alcoholgebruik. Maar echt systematisch onderzoek is er weinig gedaan, al helemaal niet naar zaken als analfabetisme en buitenechtelijke geboorten. Volgens Wierda was er geen sprake van een ‘armoedecultuur’ op de heide, zoals eerder wel is beweerd. Als er afwijkend gedrag was, kwam dat vaak voort uit armoede. Bij diefstal ging het bijvoorbeeld vaak om voedsel of brandstof. Dat mensen niet konden lezen en schrijven, had ook te maken met dat kinderen op het land mee moesten helpen en niet naar school konden. Het ging dus ook om culturele aanpassingen aan armoede: bij schaarste nemen mensen andere beslissingen.